Detajet e Shqipëria, odiseja e pabesueshme e një populli parahelen
Shqipëria, odiseja e pabesueshme e një populli parahelen nga Mathieu Aref Ky libër do të befasojë shumë lexues. Ai nuk ngurron të ndërmarrë një qëndrim krejt të kundërt ndaj asaj, që me sa duket, është një e vërtetë e ndërtuar. A mos ka qenë i mbivlerësuar vendi i Grekëve në historinë e Gadishullit Ballkanik dhe, me sa duket, vetevetiu e pa nxjerrë pikëpyetje, ne jemi mësuar ta ngjisim deri në periudhën mikeniane e madje edhe më tej dhe ta vendosim pothuajse natyrshëm si të ketë qenë faktor thelbësor i historisë së këtij rajoni? Të gjithë autorët e lashtë, ndër të cilët Homeri, Hesiodi, Hekate i Miletit, Akusiliaos, Hellanikos, Herodoti, Tukididi ose Efori, na bëjnë të ditur shkurtimisht, por mjaftueshëm se, përpara mbërritjes së grekëve, vendi që do të bëhej Greqi ka qenë i banuar nga pellazgët. Ata, gjithashtu, pohojnë se këta pellazgë nuk ishin grekë, por barbarë dmth. nuk flisnin greqisht dhe, së fundi, se ata u lanë trashëgim grekëve një pjesë të madhe të kulteve dhe të perëndive të tyre.Asgjë më shumë se kjo nuk do të mjaftonte për të na bindur se përpara mbërritjes së helenëve ka ekzistuar një qytetërim i madhe jo – grek. Është kuptimi i kësaj fjale të famshme "mbërritje", të cilët nuk e kanë kuptuar mirë të gjithë autorët modernë. Ësthë thënë gjithçka kundër kësaj teme. Deri në zbulimin e tabelëzave të mbiquajtura "mikeniane", "të deshifruara" nga Ventris dhe Kadvik, kishte shumë dyshime për to.